minna s.f.
0.1 minna, minni; f mina.
0.2 Da una base lat. *minnam non spiegata (VSES s.v. minna).
0.4 Cit. tutti i testi.
0.5

Polir.: dari la minna 1; dunari la minna 1; minna di vacha 3; minna pìchula 1.1; minna vacchina 3; nutricari cun li minni 1; nutricari di li minni 1.

0.8 AScobar: mina.
Valla: minna.
0.8 BDel Bono: minna.
Vinci: minna, minna (vacchina).
Pasqualino: minna, minna (di vacca), minna (vaccina).
Mortillaro: minnaminna di vacca.
Biundi: minna.
Traina: minna.
Macaluso Storaci: minna.
VS: migna, minna1.
0.8 CTLIO: menna.
0.9 Giuseppe Zappalà 07.07.2023.
ISSN 2975-111X
1 [Anat.] Mammella (della donna). || Negli es., con partic. rif. alla funzione dell'allattamento.

[1] Gl DeclarusXIVM - Angelo Senisio, Declarus, 318r, pag. 89.11: Uber uberis... idest mamma, et quod vulgo dicitur minna.

[2] EpistolaXIVC - Epistola di lu nostru Signuri, pag. 84.81: Et mandirò a vui bestii cun dui testi, li quali iammay non vidistivu et mangirannu li mini di li vostri fimmini.

[3] SposizioneXIVP - Sposizione del Vangelo della Passione secondo Matteo, XIX, 2, vol. 2, pag. 56.34: Illu virrà tempu, ki dirranu: beati li ventri ki non purtaru et li minni ki non allactaru.

[4] ThesaurusXVR - Thesaurus pauperum, 102.1, pag. 67.21: A minella. 1. Pigla marrobiu blancu e lingua boina et insuncza di vaca et miscala forti insembla e mittila supra la minna e guarirà.

[5] SCristinaXVP - S. Cristina, Vita, pag. 761.24: Et fichi viniri sey serpentibus: dui aspidi, dui viperi et dui scursuni et fichili mictiri adossu; dui chi liccanu li pedi et dui chi liccavanu li minni et li scursuni chi liccavanu li suduri di lu collu.

[6] SAgataTranslXVC - Antoni di Oliveri, Translacioni di S. Agata, LXIX.550, pag. 25: Et accussì la dompna, allura risviglata, / undi la sua figla si ndi veni, / chi tinìa in bucca la minna sacrata, / chi tanta abundancia di latti tenìa, / chi troppu maravigla si fachìa.

[7] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 176a: mina di lacti mammauberrumisruma.

Fras. DariDunari la minna: allattare.

[8] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [V, 4, 7], vol. 2, pag. 35.11: commu purria quistu essiri que quista fimina fussi sustentata tanti iorni, misisi a vidiri plù curusamenti zò ki facia la filya; et vitti que issa dava la minna a sua matri et di zò la nutricava.

[9] MeditacioniXVGQ - Meditacioni di la vita di Christu, [8], pag. 37.10: compassioni di la matri lu Signuri cessava di non plangiri et similimenti la matri. Et accustandu ipsa lu vultu so a lu vultu di lu figlu et dunanduli la sua minna et multi altri lusengki fachenduli, consulava a so figlu comu li matri. Et cussì lu Signuri spissi fiati, plangendu la matri, la consulava. Ma però spissi fiati plangia lu Signuri.

Nutricari cun di li minni.

[10] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [V, 4, 7], vol. 2, pag. 35.18: Ca que cosa esti cussì inusitati et nuncamay auduta ca matri nutricata di li minni di la sua filya? Pensaria alcunu que quistu factu fussi cosa contra natura si non que la prima ligi di natura esti amari lu patri et la mamma.

[11] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [V, 4, 8], vol. 2, pag. 35.24: Quistu medemmi factu di pietati, lu quali fu dictu, di quilla fimina qui appi nomu Ruys se divi cridiri: la quali nutricau sou patri Cymova cu li soy minni commu unu pizulillu, acustandussilu a lu so pectu...

[12] ValMaxXIVU - Accursu di Cremona, Valeriu Maximu, ms. A, [IV, 4, 12], vol. 1, pag. 175.8: Adonca per qui la mediocri furtuna strazzamu nuy di continui iniurij commu suvranu malu di lu humanu linayu? La quali, commu issa non nutricau cu habundanti minni, cussì li nutricau con fidili, li Publicoli, li Emilij, li Fabricij, li Curij, li Scipiuni, li Scauri et altri furtilizzi di virtuti semelianti a quisti.

[Con rif. alla sua funzione erotica].

[13] Conf2XVB - Confessionale II, pag. 146.20: Si luxuriusamenti toccasti membri, oy minni di li fimmini, oy altri cosi simili. Si toccasti li toy membri cum vana intencioni et vana delectaccioni. Si piglasti cosi ad altru. Si dasti cosi ad altru.

[14] Conf3XVB - Confessionale III, pag. 175.15: Hai parlatu palori disonesti? Hai desideratu alcuna persuna? Haiti festigiatu cu nullu? Hai amusstratu li minni oi li secreti a nullu? Hai cantatu cosi disonesti?

[Con rif. al topos delle torture subite dalle sante].

[15] SCristinaXVP - S. Cristina, Vita, pag. 761.29: Intandu Iulianu tirannu cumandau ki li fussi livati li minni di lu pectu, di li quali per sangu gictaru lacti.

[16] SAgataSeqXVC - Sequentia Beatae Agathae, pag. 117.29: Cum paciencia et humilitati in serviciu di Deu li richipisti. Di lu to sanctu pectu nectu e puru li dilicati minni ti xipparu, et li tyrampni cum lu cori duru di toy tormenti may si saciaru; da poy di quistu, ad unu locu oscuru per morta et abandunata ti lassaru.

[17] SAgataSeqXVC - Sequentia Beatae Agathae, pag. 119.1: di Constantinopuli tornasti et a la tua terra vulisti viniri: adunca, si tanto amuri ni portasti, li nostri humili prieri vogli audiri. Per quilli sancti et dilicati minni ki di lu pectu ti foru xippati, fali di sanitati, o Sancta, digni a quilli donni ki l'ànu malati...

1.1 Locuz. Minna pìchula: piccola mammella, lo stesso che minnella.

[1] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 176a: mina pichula mamillamamula.

1.2 [In contesto fig., come luogo di protezione].

[1] MeditacioniXVGQ - Meditacioni di la vita di Christu, [31], pag. 134.2: Audi ki dichi la spusa di Christu, zo esti l'anima nostra, per Salamuni: Fasciculus mirre dilectus meus mihi: inter ubera mea commorabitur: lu meu dilectu Christu esti factu in mi faxitellu di mirra, zo esti di amaritudini, et riposasi intra li mei minni. Intandu esti factu in nui Christu faxitellu di mirra, standu intra li nostri minni in mezu lu quali chi esti lu nostru cori...

[2] MeditacioniXVGQ - Meditacioni di la vita di Christu, [45], pag. 170.3: Faxitellu di mirra, la quali è amara et reprimi la corrupcioni di li vermi, si intindi esseri Christu, amarissimu in kista vita per li amari peni ki sustinni per nui; lu quali è dilectu a ccui lu ama, lu quali si riposa et sta intra li minni nostri, zo è intra lu nostru cori, lu quali è in mezu li nostri minni.

2 [Anat.] Ghiandola mammaria dell'uomo.

[1] SposizioneXIVP - Sposizione del Vangelo della Passione secondo Matteo, VIII, vol. 1, pag. 27.12: a li homini misi li minni a lu pectu, ka la necessitati di lu fini esti ki, si li fimmini avissiru li minni da bacxsu, non purrianu beni andari. Item lu pectu nudu non siria sì bellu. Item li genitali occupati da li minni non starianusi cum ordini. Vinchi addunca la necessitati di lu fini la necessitati di la materia.

3 [Bot.] Locuz. Minna di vacha, vacchina: tipo di uva dall'acino allungato (per similitudine con la mammella della mucca).

[1] Gl DeclarusXIVM - Angelo Senisio, Declarus, 38r, pag. 89.14: Bumasta ste... et Bumaste stes... uva, que dicitur minna vacchina.

[2] Gl F ScobarXVIL (1519) - Voc. bilingue, pag. 176a: mina di vacca rachina bumaste. || Cfr. ScobarXVIDQ (1520) - Voc. trilingue s.v. bumaste: «rachina longa comu dactulu / uva como datil luenga».

[3] Gl f VallaXVIG (1500-1522) - Voc., pag. 124: minna vacchina, v. uva. || Cfr. ivi, s.v. uva: haec uva -vae, cuius plures sunt species, dicitur apiana et muscatula la muscatella, bumaste la minna vacchina, precia la insolia quasi praecox...