VSM - Vocabolario del Siciliano Medievale

http://artesia.unict.it/vsm


[ Visualizzazione standard - Elenco voci - Copia voce ]

picchottu agg./s.m.

0.1 pichoctu, pichotta, pichotti, pichottu; f pechotta, pechotti, pichocta, pichocti.
0.2 Da una radice onom. *pikk ‘piccolo’ (VSES s.v. picciottu).
0.3 InventarioPaternoXVIA - Inventario di A. PaternĂ²: 1.
0.4 Cit. tutti i testi.
Att. anche in testi malt.
0.5 Polir.: a modu di picchottu 2.1.1.
0.6 NVoce redatta in occasione della Giornata di studi per Mario Pagano (Catania, 17 novembre 2023).
0.7 1 Di dimensioni ridotte; piccolo o più piccolo (rispetto a un termine di riferimento). 2 [Detto di una persona:] in età puerile (tra l’infanzia e l’adolescenza, con varia collocazione tra i due estremi). 2.1 Sost. Individuo in età puerile, fanciullo (anche con valore appositivo). 2.1.1 Locuz. A modu di picchottu: nel modo proprio o tipico dell’eta infantile; puerilmente. 3 [Detto di un animale:] di giovane età.
0.8 AScobar: ø.
Valla: ø.
0.8 BDel Bono: picciottu*.
Vinci: picciottu.
Pasqualino: picciottu.
Mortillaro: picciottu*.
Biundi: picciottu*.
Traina: picciottu*.
Macaluso Storaci: picciottu*.
VS: picciottu*, picciuottu*, picciuttu*.
0.8 CTLIO: ø.
0.9 Rossella Mosti 17.11.2023.
Data ultima revisione: 05.12.2024.
ISSN 2975-111X

1 Di dimensioni ridotte; piccolo o più piccolo (rispetto a un termine di riferimento).

[1] InventarioPaternoXVIA - Inventario di A. Paternò, LVII, pag. 84.15: tri pignati di ramu, una di mitallu grandetta et l'altra pichotta... || In opp. a grandettu.

[2] F Basaldella/2024 (II, 1) - 1539 Inventario, pag. 194: item una spatecta vechia pechotta; [[...]] item dui coffi di ju(m)mari pechotti et uno ca(n)nistrello vechio; [[...]] item uno ca(n)nistrello pichotto cu(m) lo cuverchio vechio...


2 [Detto di una persona:] in età puerile (tra l’infanzia e l’adolescenza, con varia collocazione tra i due estremi).

[1] RaxunamentuXVIR - Raxunamentu di l'abbati Moises, 2.2, pag. 80.16: Mi regordu chi, essendu iu pichottu e standu in li parti di Thebaida, li monachi si congregaru a lu beatu Antoni, chi allhura illà si trovava, per investigari et insemi conferiri di la perfectioni. || Cfr. Cassiano, Conlatio II. De discretione, II, p. 40: «Memini igitur quondam in annis adhuc pueritiae constitutus in partibus Thebaidos, ubi beatus Antonius morabatur, seniores ad eum perfectionis inquirendae gratia convenisse».

[2] RaxunamentuXVIR - Raxunamentu di l'abbati Moises, 11.2, pag. 90.12: Dissi l'abbati Serapiuni: 'Essendu iu pichottu e standu insembla cum l'abbati Theuni, havia per diabolica tentationi quista consuetudini, chi di poi chi a mezu yornu havia mangiatu cum lu vechu, ogni yornu ocultamenti, quillu non lu sapendu, mi amuchava in pettu unu pani di pisu di unzi sei, e quillu mi mangiava la sira. || Cfr. Cassiano, Conlatio II. De discretione, XI, p. 49: «Cum adhuc, inquit, essem puerulus et cum abbate Theone conmanerem...».


2.1 Sost. Individuo in età puerile, fanciullo (anche con valore appositivo).

[1] F Basaldella/2024 (II, 8) - 1543 Testamento di Joanni Castillitta, pag. 206: Item voli et manda ch(e) si habia di comparar(i) [[...]] tanto pa(n)no di Mayorca virdi scuro p(er) dui soi figli, [[...]] et p(er) tucti li pichocti di casa et citella di casa...

[2] RaxunamentuXVIR - Raxunamentu di l'abbati Moises, 7.5, pag. 87.19: A lu quali cridendu, fu intantu seduttu chi subitu haviria in effettu misu lu so commandamentu, si lu pichottu, videnduli preparari et amulari lu cultellu chui di quillu ch'era solitu e chircari cosa di ataccarilu a lu sacrificiu, non havi<ssi>, comu indivinu di tal cosa, fuyutu da la chella. || Cfr. Cassiano, Conlatio II. De discretione, VII, p. 46: «nisi eum videns puer cultrum extra consuetudinem acuendo praeparare».

[3] RaxunamentuXVIR - Raxunamentu di l'abbati Moises, 14.3, pag. 98.19: Si leyi ch'havendu Diu elettu lu pichottu Samuel, non lu volsi di la sua divina parola per si stissu amaistrari, ma comportau ch'una e dui volti andassi a lu vechu Heli... || Cfr. Cassiano, Conlatio II. De discretione, XIIII, p. 58: «ita ut puerum Samuhelem iudicio praelectum suo nollet per semet ipsum divini conloquii disciplina dominus erudire...».

[4] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 30, pag. 85.10: COMU SI DIVANU CORREGIRI LI PICHOTTI CHI SUNU DI MINURI ETATI. || Cfr. Regula Sancti Benedicti, XXX, p. 196: «De pueris minori aetate qualiter corripiantur».

[5] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 31, pag. 86.20: Offerixa a li frati l'ordinata portioni, senza tempu alcunu e dimura, azò chi non si scandalizanu, regordandusi di lu parlari di Christu, chi cosa merita «cui scandalizirà unu di li pichotti». || Cfr. Regula Sancti Benedicti, XXXI, p. 198: «memor divini eloquii quid mereatur qui scandalizaverit unum de pusillis».

[6] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 39, pag. 91.24: Li pichotti di minuri etati non mangiranu quantu li grandi, ma mancu di li mayuri, servata in ogni cosa la scarsizza. || Cfr. Regula Sancti Benedicti, XXXIX, p. 210: «Pueris vero minore aetate non eadem servetur quantitas, sed minor quam maioribus, servata in omnibus parcitate».

[7] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 63, pag. 111.9: Li pichotti sianu in ogni cosa da tutti amaistrati. Li iuvini hayanu di honorari a li soi priuri; e li priuri voglanu beni a li iuvini. || Cfr. Regula Sancti Benedicti, LXIII, p. 252: «pueris per omnia ab omnibus disciplina conservata. Iuniores igitur priores suos honorent, priores minores suos diligant».

[8] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 63, pag. 111.26: Li pichotti oi iuvinetti, cussì in l'oratoriu, comu a la tavula, hayanu li soi ordini e stayanu cum bona creanza; fori et in qualsivogla altru locu stayanu cum bona creanza et hayanu lu so guardianu fin a tantu chi pervegnanu ad intelligibili etati. || Cfr. Regula Sancti Benedicti, LXIII, p. 254: «Pueri parvi vel adulescentes in oratorio vel ad mensas cum disciplina ordines suos consequantur».

[9] RegulaBenXVIB - Regula di santu Benedittu abbati, CAP. 70, pag. 117.11: Li pichotti fin a li quindichi anni sianu diligentimenti amaistrati e guardati da tutti, e quistu con ogni misura e raxuni. || Cfr. Regula Sancti Benedicti, LXX, p. 266: «Infantum vero usque quindecim annorum aetates disciplinae diligentia ab omnibus et custodia sit...».


2.1.1 Locuz. A modu di picchottu: nel modo proprio o tipico dell’eta infantile; puerilmente.

[1] RaxunamentuXVIR - Raxunamentu di l'abbati Moises, 13.23, pag. 96.18: Et accostandusi ad issu, li dissi: 'Undi vai cussì a l'imprexa? Chi causa ti havi fattu dimenticari la tua senili et antiqua gravitati? Chi cosa t'inquieta e costringi a curriri cussì instabilimenti, a modu di pichottu?'. || Cfr. Cassiano, Conlatio II. De discretione, XIII, p. 55: «inquit, properas aut quaenam te causae senilis illius gravitatis oblitum ita pueriliter inquietant ac mobiliter cursitare conpellunt?».


3 [Detto di un animale:] di giovane età.

[1] InventarioPaternoXVIA - Inventario di A. Paternò, LII, pag. 79.13: unu mulu pichoctu bayu, chi servi a la barda, a la sella et a lu gintimulu; unu mulu grandi bayu scuru, chi servi a la barda et a la sella... || In opp. a grandi.

[2] F Basaldella/2024 (II, 1) - 1539 Inventario, pag. 195: item una casamula pichocta, la quali è in putiri di ditto Joanni Zarb alias Saymat...